“Bếp lửa” của Bằng Việt là một trong những tác phẩm tiêu biểu của thơ ca Việt Nam hiện đại, gợi lại những kỷ niệm sâu sắc về tình bà cháu và tình yêu quê hương. Bài viết này sẽ đi sâu vào phân tích bài thơ “Bếp lửa”, giúp học sinh lớp 9 nắm vững nội dung, ý nghĩa và giá trị nghệ thuật của tác phẩm.
* Chuẩn bị đọc
Câu hỏi: Nhớ lại một kỉ niệm tuổi thơ với người thân của em.
Trả lời:
Một kỷ niệm tuổi thơ đáng nhớ của tôi là những buổi chiều hè cùng bà ngoại nhặt rau ngoài đồng. Bà luôn kể cho tôi nghe những câu chuyện cổ tích, dạy tôi về tình yêu thiên nhiên và sự quý trọng lao động.
* Trải nghiệm cùng văn bản
1. Theo dõi: Chú ý những từ ngữ thể hiện trực tiếp cảm xúc của tác giả trong ba khổ thơ đầu.
- Các từ ngữ thể hiện trực tiếp cảm xúc của tác giả: “chờn vờn”, “ấp iu”, “thương”…
- => Thể hiện sự tảo tần, đức hy sinh của người bà và tình yêu thương, kính trọng của người cháu dành cho bà.
2. Suy luận: Lời dặn cháu thể hiện điều gì về bà?
- Lời dặn của bà thể hiện bà là một người phụ nữ tần tảo, giàu tình yêu thương, luôn quan tâm đến con cháu. Đồng thời, bà cũng là người mạnh mẽ, kiên cường, vượt qua mọi khó khăn của cuộc sống.
3. Theo dõi: Hình ảnh bếp lửa trong khổ thơ này có gì khác so với các khổ thơ trên?
- Ở những khổ thơ trước, hình ảnh bếp lửa tượng trưng cho sự tần tảo, đức hy sinh của người bà, cho tình yêu thương gia đình, quê hương. Đến khổ thơ này, hình ảnh bếp lửa còn thể hiện ước mơ, hy vọng, là ngọn lửa thắp sáng tương lai cho người cháu.
* Suy ngẫm và phản hồi
Nội dung chính: Bài thơ “Bếp lửa” của Bằng Việt là những hồi tưởng, suy ngẫm của người cháu đã trưởng thành về những kỷ niệm đầy xúc động với người bà và tình bà cháu. Qua đó, tác giả bộc lộ tình cảm sâu nặng đối với gia đình, quê hương, đất nước.
Câu 1: Phân tích mối quan hệ giữa hình ảnh bếp lửa và hình ảnh bà trong bài thơ. Hình ảnh bếp lửa có sự thay đổi như thế nào qua các khổ thơ?
Trả lời:
- Mối quan hệ giữa hình ảnh bếp lửa và hình ảnh bà trong bài thơ là mối quan hệ gắn bó, không thể tách rời. Bếp lửa là biểu tượng cho sự tần tảo, đức hy sinh của bà, là nơi bà sưởi ấm, chăm sóc cho cháu. Ngược lại, hình ảnh bà luôn gắn liền với bếp lửa, bà là người nhóm lửa, giữ lửa, truyền lửa cho cháu.
- Sự thay đổi của hình ảnh bếp lửa qua các khổ thơ:
- Khổ 1: Bếp lửa hiện lên như một hình ảnh quen thuộc, gắn liền với cuộc sống nghèo khó nhưng đầy tình thương của bà cháu.
- Khổ 3: Bếp lửa trở thành biểu tượng của niềm tin, của tình yêu thương gia đình, quê hương đất nước.
- Khổ 4: Bếp lửa là ngọn lửa của ước mơ, hy vọng, thắp sáng tương lai cho cháu.
Câu 2: Nêu một số biện pháp tu từ được sử dụng trong bài thơ và làm rõ hiệu quả của chúng.
Trả lời:
- Điệp từ “một bếp lửa” lặp lại hai lần ở đầu hai dòng thơ, tạo âm hưởng ngân vang, sâu lắng, nhấn mạnh ý nghĩa đặc biệt của hình ảnh bếp lửa trong tâm trí tác giả.
- Điệp từ “trăm”, “có” kết hợp với thủ pháp liệt kê, diễn tả những thay đổi trong cuộc sống của người cháu, nhưng dù đi đâu, làm gì, cháu vẫn không quên hình ảnh bà và bếp lửa.
Câu 3: Sự kết hợp giữa yếu tố biểu cảm với miêu tả, tự sự trong văn bản có tác dụng gì?
Trả lời:
- Sự kết hợp giữa yếu tố biểu cảm, miêu tả và tự sự giúp bài thơ trở nên sinh động, hấp dẫn hơn.
- Giúp tác giả thể hiện một cách chân thực, sâu sắc những tình cảm, cảm xúc của mình đối với bà, với quê hương.
Câu 4: Xác định mạch cảm xúc và cảm hứng chủ đạo của văn bản.
Trả lời:
- Mạch cảm xúc của bài thơ đi từ quá khứ đến hiện tại, từ kỷ niệm đến suy ngẫm theo dòng hồi tưởng.
- Cảm hứng chủ đạo của bài thơ là tình yêu thương, kính trọng của người cháu đối với người bà tần tảo, giàu đức hy sinh.
Câu 5: Hãy chỉ ra một vài nét đặc sắc về kết cấu của bài thơ.
Trả lời:
- Thể thơ tự do với số tiếng trong mỗi câu không cố định, tạo sự phóng khoáng, tự nhiên cho cảm xúc.
- Gieo vần chân và vần liền một cách linh hoạt, uyển chuyển.
- Kết hợp nhuần nhuyễn giữa biểu cảm, miêu tả, tự sự và bình luận, giúp bài thơ trở nên sâu sắc và giàu tính biểu cảm.
Câu 6: Theo em, tác giả muốn gửi đến người đọc thông điệp gì qua văn bản này?
Trả lời:
- Tác giả muốn gửi đến người đọc thông điệp về tình yêu thương gia đình, sự trân trọng những giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc.
- Kêu gọi mọi người hãy biết ơn, trân trọng những người thân yêu, đặc biệt là những người đã có công sinh thành, dưỡng dục chúng ta.
Câu 7: Bài thơ thể hiện tư tưởng gì? Các động từ “nhóm”, “nhen” và hình ảnh “bếp lửa” đã góp phần như thế nào vào việc thể hiện tư tưởng đó?
Trả lời:
- Bài thơ thể hiện tư tưởng về tình cảm gia đình, tình yêu quê hương đất nước.
- Các động từ “nhóm”, “nhen” thể hiện sự nâng niu, trân trọng của người bà đối với bếp lửa, đồng thời cũng thể hiện sự vun đắp, nuôi dưỡng tình cảm của bà dành cho cháu. Hình ảnh “bếp lửa” là biểu tượng cho tình yêu thương, sự che chở, đùm bọc của bà, là ngọn lửa thắp sáng niềm tin và hy vọng cho cháu trên đường đời.
Câu 8: Viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) thể hiện tình cảm với người có ảnh hưởng lớn đến em.
Trả lời:
(Tham khảo các bài viết đoạn văn mẫu trên mạng)
Alt: Hình ảnh bà tần tảo nhóm bếp lửa, khơi gợi ký ức tuổi thơ về tình bà cháu ấm áp, bình dị
Bài thơ “Bếp lửa” là một tác phẩm xúc động về tình bà cháu, tình yêu quê hương. Hy vọng bài viết này sẽ giúp các em học sinh lớp 9 hiểu sâu sắc hơn về tác phẩm và có thêm tài liệu tham khảo để học tốt môn Ngữ văn. Từ đó, bồi đắp thêm tình yêu với gia đình, quê hương, đất nước.
