Lịch sử là một dòng chảy liên tục của những sự kiện đã qua, là nền tảng để chúng ta hiểu về hiện tại và định hình tương lai. Tuy nhiên, giữa hiện thực lịch sử – những gì đã thực sự xảy ra – và nhận thức lịch sử – cách chúng ta hiểu và diễn giải quá khứ đó – luôn tồn tại một khoảng cách nhất định. Vậy, Yếu Tố Nào Dưới đây Tạo Nên Khoảng Cách Giữa Hiện Thực Lịch Sử Và Nhận Thức Lịch Sử?
Hiện thực lịch sử là khách quan, là tập hợp tất cả những sự kiện, biến cố đã diễn ra trong quá khứ. Nó tồn tại độc lập với ý thức của con người. Ngược lại, nhận thức lịch sử mang tính chủ quan, là sự tái hiện, diễn giải quá khứ thông qua lăng kính của mỗi cá nhân, mỗi cộng đồng, mỗi thời đại.
Sự khác biệt này xuất phát từ nhiều nguyên nhân, trong đó, mục đích và thái độ của người nghiên cứu lịch sử đóng vai trò then chốt.
Mục Đích và Thái Độ của Người Nghiên Cứu Lịch Sử
Mục đích và thái độ của người nghiên cứu lịch sử là yếu tố quan trọng hàng đầu tạo nên khoảng cách giữa hiện thực và nhận thức lịch sử. Mỗi nhà sử học, mỗi người tiếp cận lịch sử đều mang trong mình một hệ giá trị, một thế giới quan riêng. Điều này ảnh hưởng đến cách họ lựa chọn, phân tích và diễn giải các sự kiện lịch sử.
Ví dụ, một nhà sử học có quan điểm duy vật biện chứng sẽ tập trung vào các yếu tố kinh tế, xã hội trong việc giải thích các biến động lịch sử. Trong khi đó, một nhà sử học có quan điểm duy tâm có thể nhấn mạnh vai trò của các yếu tố tinh thần, ý chí của các cá nhân kiệt xuất.
Hơn nữa, mục đích nghiên cứu cũng chi phối cách tiếp cận lịch sử. Một người nghiên cứu lịch sử để tìm kiếm sự thật khách quan có thể sẽ khác với một người nghiên cứu lịch sử để phục vụ mục đích chính trị, tư tưởng.
Các Yếu Tố Khác Ảnh Hưởng Đến Nhận Thức Lịch Sử
Ngoài mục đích và thái độ của người nghiên cứu, còn có nhiều yếu tố khác góp phần tạo nên khoảng cách giữa hiện thực và nhận thức lịch sử:
- Nguồn sử liệu: Sự phong phú, đầy đủ và xác thực của nguồn sử liệu là yếu tố quan trọng. Nếu nguồn sử liệu thiếu hụt, không chính xác hoặc bị xuyên tạc, nhận thức lịch sử sẽ bị sai lệch.
- Tính chủ quan của người viết sử: Mỗi nhà sử học đều có những định kiến, quan điểm riêng, dù vô tình hay cố ý, có thể ảnh hưởng đến cách họ trình bày và diễn giải lịch sử.
- Thời đại và bối cảnh xã hội: Nhận thức về lịch sử thay đổi theo thời gian và bối cảnh xã hội. Những sự kiện được nhìn nhận khác nhau ở các thời điểm khác nhau, dưới những góc độ khác nhau.
- Ảnh hưởng của ý thức hệ: Ý thức hệ thống trị có thể chi phối cách lịch sử được viết và giảng dạy, dẫn đến những diễn giải thiên lệch hoặc bỏ qua những khía cạnh không phù hợp.
- Truyền miệng và truyền thống: Những câu chuyện được truyền miệng qua nhiều thế hệ có thể bị thêm thắt, thay đổi, làm sai lệch so với sự thật lịch sử ban đầu.
Vượt Qua Khoảng Cách: Tiếp Cận Lịch Sử Một Cách Toàn Diện
Để giảm thiểu khoảng cách giữa hiện thực và nhận thức lịch sử, cần có một cách tiếp cận toàn diện, khách quan và đa chiều. Điều này đòi hỏi:
- Nghiên cứu đa nguồn: Sử dụng nhiều nguồn sử liệu khác nhau, từ các văn bản chính thức đến các nguồn tư liệu cá nhân, truyền miệng.
- Phân tích phê phán: Đánh giá nguồn sử liệu một cách cẩn trọng, xem xét bối cảnh ra đời, mục đích của người tạo ra nguồn sử liệu.
- Đa dạng góc nhìn: Tiếp cận lịch sử từ nhiều góc độ khác nhau, xem xét quan điểm của các bên liên quan.
- Tôn trọng sự thật: Tìm kiếm sự thật khách quan, tránh những diễn giải thiên lệch hoặc phục vụ mục đích chính trị, tư tưởng.
Tóm lại, khoảng cách giữa hiện thực lịch sử và nhận thức lịch sử là một thách thức không thể tránh khỏi. Tuy nhiên, bằng cách nhận thức rõ các yếu tố tạo nên khoảng cách này và áp dụng các phương pháp nghiên cứu khoa học, chúng ta có thể tiến gần hơn đến sự thật lịch sử, góp phần xây dựng một xã hội hiểu biết và tôn trọng quá khứ.
