Trong một đêm tĩnh lặng, câu thơ “Yên Hoa Tam Nguyệt há Dương Châu” bất chợt vang vọng, gợi lên bao suy tư. Có người bảo, “yên hoa” là hoa khói, phải chăng ý chỉ hoa nở rộ như làn khói?
Ý nghĩa này thật mới mẻ, bởi lẽ ít ai sánh hoa với khói. Để hiểu rõ hơn, tôi tìm đến những người am hiểu, và khám phá ra những điều thú vị.
Hãy cùng đọc lại bài thơ “Hoàng Hạc lâu tống Mạnh Hạo Nhiên chi Quảng Lăng”:
古 人 西 辭 黃 鶴 樓
煙 花 三 月 下 揚 州
孤 帆 遠 影 碧 空 盡
惟 見 長 江 天 際 流
Cố nhân tây từ Hoàng Hạc lâu,
Yên hoa tam nguyệt há Dương Châu.
Cô phàm viễn ảnh bích không tận,
Duy kiến Trường Giang thiên tế lưu.
Bài thơ nổi tiếng này là tuyệt tác của thi tiên Lý Bạch. Các nhà thơ Việt Nam, ai cũng từng thử dịch, nhưng phần lớn đều dựa vào từ điển, nên chưa thể lột tả hết ý nghĩa sâu xa. Ngôn từ thi ca khác biệt với ngôn từ đời thường.
Trong cụm từ “yên hoa tam nguyệt”, Ngô Tất Tố dịch “yên hoa” là “hoa khói”, khiến người đọc khó hình dung. Trần Trọng Kim dịch “Tháng ba trẩy xuống Dương Châu thuận dòng”, bỏ qua “yên hoa”. Vậy “yên hoa tam nguyệt” thực sự mang ý nghĩa gì?
“Yên hoa tam nguyệt” là cụm từ chỉ ngày đầu xuân, khi hoa vừa nở rộ. Không hề liên quan đến khói hay tháng ba.
Để hiểu rõ hơn, hãy tham khảo hai bản dịch tiếng Pháp:
-
Hứa Uyên Xung (Xu Yuan Zhong):
Mon ami quitte à l’ouest la Tour de Grue dorée
Pour descendre à la ville en fleur printanière.
(Bạn tôi rời ở phía tây lầu Hoàng Hạc
để đi xuống thành phố đang nở rộ hoa đầu xuân)
-
Maurice Coyaud:
Mon ami me quitte à l’ouest, au pavillon de la Grue Jaune,
Fleurs printanières à foison, il descend vers Yangzhou.
(Bạn tôi từ giã tôi ở hướng tây, tại lầu Hoàng Hạc,
Hoa đầu xuân nở rộ, anh đi xuống Giang Châu).
Hứa Uyên Xung dịch thơ sang tiếng Pháp, lược bỏ địa danh Giang Châu, thay bằng “thành phố rộ hoa đầu xuân”. Theo tôi, Maurice Coyaud là người dịch sát nghĩa nhất.
Lý Bạch muốn than thở: “Người bạn tri kỷ của tôi đã rời bỏ tôi giữa lầu Hoàng Hạc mùa hoa đầu xuân nở rộ để xuống Giang Châu, không ở lại cùng tôi thưởng hoa, múa bút làm thơ.” Đây là lời tâm tình sâu sắc, tiếc rằng nhiều dịch giả chỉ dịch theo từ điển, bỏ qua cảm xúc và “thi nhãn” của bài thơ, biến một tuyệt tác thành bài tả cảnh thông thường.
(Theo diễn đàn viethoc)
Thật là thi vị…
Cho một ngày cuối tuần thảnh thơi…
