Trong hai thập kỷ qua, các dịch vụ phòng ngừa, xét nghiệm và điều trị bệnh lao (TB) đã cứu sống hơn 79 triệu người. Tuy nhiên, những cắt giảm tài trợ đột ngột đang đe dọa những thành quả khó khăn này, đẩy hàng triệu người, đặc biệt là những người dễ bị tổn thương nhất, vào nguy cơ nghiêm trọng.
Dựa trên dữ liệu do các chương trình lao quốc gia báo cáo cho WHO và báo cáo của chính phủ Hoa Kỳ cho hệ thống báo cáo chủ nợ của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), chính phủ Hoa Kỳ đã cung cấp khoảng 200–250 triệu đô la Mỹ hàng năm tài trợ song phương cho ứng phó với bệnh lao ở cấp quốc gia. Khoản tài trợ này chiếm khoảng một phần tư tổng số tiền tài trợ quốc tế cho bệnh lao.
Các khu vực bị ảnh hưởng nặng nề nhất do cắt giảm tài trợ cho chương trình chống lao, nhấn mạnh vai trò quan trọng của Hoa Kỳ trong hỗ trợ tài chính toàn cầu cho các chương trình phòng chống lao.
Việc cắt giảm tài trợ năm 2025 sẽ có tác động tàn phá đối với các chương trình lao, đặc biệt là ở các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình (LMICs) phụ thuộc nhiều vào viện trợ quốc tế, vì Hoa Kỳ là nhà tài trợ song phương lớn nhất. Việc cắt giảm này khiến 18 quốc gia có gánh nặng bệnh tật cao nhất gặp rủi ro, vì họ phụ thuộc vào 89% nguồn tài trợ dự kiến của Hoa Kỳ cho chăm sóc bệnh lao. Khu vực Châu Phi của WHO bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi sự gián đoạn tài trợ, tiếp theo là các khu vực Đông Nam Á và Tây Thái Bình Dương của WHO.
Tiến sĩ Tereza Kasaeva nhấn mạnh tác động tàn khốc của sự gián đoạn dịch vụ phòng chống lao, đặc biệt là đối với những người dễ bị tổn thương nhất trên toàn thế giới.
“Bất kỳ sự gián đoạn nào đối với các dịch vụ phòng chống lao – dù là tài chính, chính trị hay hoạt động – đều có thể gây ra những hậu quả tàn khốc và thường gây tử vong cho hàng triệu người trên toàn thế giới,” Tiến sĩ Tereza Kasaeva, Giám đốc Chương trình Toàn cầu về Lao và Sức khỏe Phổi của WHO cho biết. “Đại dịch COVID-19 đã chứng minh điều này, vì sự gián đoạn dịch vụ đã dẫn đến hơn 700.000 ca tử vong do bệnh lao từ năm 2020 đến năm 2023, trầm trọng hơn do các biện pháp bảo trợ xã hội không đầy đủ. Nếu không có hành động ngay lập tức, những tiến bộ khó khăn trong cuộc chiến chống lại bệnh lao có nguy cơ bị xóa bỏ. Phản ứng tập thể của chúng ta phải nhanh chóng, chiến lược và đầy đủ nguồn lực để bảo vệ những người dễ bị tổn thương nhất và duy trì động lực hướng tới chấm dứt bệnh lao.”
Được ủy quyền bởi các nguyên thủ quốc gia, WHO đóng vai trò lãnh đạo quan trọng trong việc hướng dẫn các quốc gia hướng tới các mục tiêu Chấm dứt bệnh lao cho năm 2027 và 2030. Các báo cáo ban đầu gửi tới WHO từ 30 quốc gia có gánh nặng bệnh lao cao nhất xác nhận rằng việc rút vốn tài trợ đang phá vỡ các dịch vụ thiết yếu, đe dọa cuộc chiến toàn cầu chống lại bệnh lao. Điều này bao gồm cuộc khủng hoảng lực lượng lao động y tế và cộng đồng với hàng nghìn nhân viên y tế ở các quốc gia có gánh nặng cao phải đối mặt với việc sa thải, trong khi các vai trò hỗ trợ kỹ thuật đã bị đình chỉ, làm tê liệt các chương trình lao quốc gia.
Các gián đoạn nghiêm trọng trong dịch vụ phòng chống lao đe dọa làm suy yếu những tiến bộ đạt được trong việc kiểm soát dịch bệnh, nhấn mạnh sự cần thiết của các biện pháp can thiệp khẩn cấp.
Chuỗi cung ứng thuốc đang bị phá vỡ do đình chỉ nhân viên, thiếu kinh phí và lỗi dữ liệu, gây nguy hiểm cho việc tiếp cận các dịch vụ điều trị và phòng ngừa bệnh lao. Các dịch vụ xét nghiệm bị gián đoạn nghiêm trọng, với việc vận chuyển mẫu, chậm trễ mua sắm và thiếu vật tư tiêu hao thiết yếu làm đình trệ các nỗ lực chẩn đoán.
Các hệ thống dữ liệu và giám sát đang sụp đổ, làm suy yếu báo cáo thường xuyên và giám sát kháng thuốc. Các nỗ lực tiếp cận cộng đồng – bao gồm tìm kiếm ca bệnh tích cực, sàng lọc và truy vết tiếp xúc – đang suy giảm, làm giảm khả năng phát hiện sớm bệnh lao và tăng nguy cơ lây truyền.
Nếu không có sự can thiệp ngay lập tức, những thất bại mang tính hệ thống này sẽ làm tê liệt các nỗ lực phòng ngừa và điều trị bệnh lao, đảo ngược hàng thập kỷ tiến bộ và gây nguy hiểm cho hàng triệu sinh mạng.
Ngoài ra, USAID, nhà tài trợ nghiên cứu bệnh lao lớn thứ ba trên thế giới, đã dừng tất cả các thử nghiệm do mình tài trợ, gây gián đoạn nghiêm trọng đến tiến bộ trong nghiên cứu và đổi mới bệnh lao.
Trong những thời điểm đầy thách thức này, WHO vẫn kiên định cam kết hỗ trợ các chính phủ quốc gia, xã hội dân sự và các đối tác toàn cầu trong việc đảm bảo nguồn tài trợ bền vững và các giải pháp tích hợp để bảo vệ sức khỏe và hạnh phúc của những người dễ bị tổn thương nhất trước bệnh lao.
