Trong quá trình tích lũy tư bản, quy mô không ngừng mở rộng, đồng thời cấu trúc bên trong cũng liên tục biến đổi. Karl Marx đã phân biệt ba loại cấu tạo tư bản: cấu tạo kỹ thuật, cấu tạo giá trị và cấu tạo hữu cơ. Vậy, cấu tạo hữu cơ của tư bản là gì và nó có ý nghĩa như thế nào trong nền kinh tế?
Cấu Tạo Kỹ Thuật Của Tư Bản
Cấu tạo kỹ thuật của tư bản phản ánh tỷ lệ giữa số lượng tư liệu sản xuất (máy móc, thiết bị, nguyên vật liệu) và số lượng sức lao động (công nhân) được sử dụng để vận hành những tư liệu sản xuất đó. Nó thể hiện mặt hiện vật của quá trình sản xuất.
Ví dụ, trong một nhà máy dệt, cấu tạo kỹ thuật có thể được biểu thị bằng số lượng máy dệt trên mỗi công nhân, chẳng hạn 10 máy dệt cho mỗi công nhân. Hoặc trong một nhà máy điện, nó có thể là số kilowatt điện mà mỗi công nhân vận hành, ví dụ 100 kW điện trên một công nhân.
Cấu Tạo Giá Trị Của Tư Bản
Cấu tạo giá trị của tư bản thể hiện tỷ lệ giữa giá trị của tư bản bất biến (c) và giá trị của tư bản khả biến (v). Tư bản bất biến (c) là phần giá trị tư bản đầu tư vào tư liệu sản xuất như máy móc, thiết bị, nhà xưởng, nguyên vật liệu. Tư bản khả biến (v) là phần giá trị tư bản dùng để mua sức lao động.
Ví dụ, một tư bản có tổng giá trị là 12.000$, trong đó giá trị tư liệu sản xuất là 10.000$, còn giá trị sức lao động là 2.000$, thì cấu tạo giá trị của tư bản đó là 10.000$ : 2.000$ = 5 : 1. Điều này có nghĩa là cứ 5 đồng vốn đầu tư vào tư liệu sản xuất thì có 1 đồng vốn đầu tư vào sức lao động.
Mối Quan Hệ Giữa Cấu Tạo Kỹ Thuật và Cấu Tạo Giá Trị
Cấu tạo kỹ thuật và cấu tạo giá trị của tư bản có mối liên hệ mật thiết với nhau. Bất kỳ sự thay đổi nào trong cấu tạo kỹ thuật đều sẽ tác động đến cấu tạo giá trị. Khi cấu tạo kỹ thuật thay đổi, ví dụ như tăng cường sử dụng máy móc, thiết bị hiện đại, cấu tạo giá trị cũng sẽ thay đổi theo, thường là làm tăng tỷ trọng của tư bản bất biến so với tư bản khả biến.
Cấu Tạo Hữu Cơ Của Tư Bản
Cấu tạo hữu cơ của tư bản là một phạm trù kinh tế do Karl Marx đưa ra để biểu hiện mối quan hệ giữa cấu tạo kỹ thuật và cấu tạo giá trị của tư bản. Cụ thể:
- Định nghĩa: Cấu tạo hữu cơ của tư bản là cấu tạo giá trị của tư bản được quyết định bởi cấu tạo kỹ thuật và phản ánh những biến đổi của cấu tạo kỹ thuật.
Nói một cách đơn giản, cấu tạo hữu cơ cho biết tỷ lệ giữa tư bản bất biến và tư bản khả biến, nhưng tỷ lệ này không phải ngẫu nhiên mà hình thành, nó bị chi phối bởi trình độ kỹ thuật được áp dụng trong quá trình sản xuất.
Sự Biến Đổi Của Cấu Tạo Hữu Cơ
Cùng với sự phát triển của khoa học công nghệ và chủ nghĩa tư bản, cấu tạo kỹ thuật của tư bản ngày càng tăng lên. Điều này dẫn đến sự tăng lên của cấu tạo giá trị, làm cho cấu tạo hữu cơ của tư bản cũng tăng theo.
Sự tăng lên của cấu tạo hữu cơ thể hiện ở chỗ tư bản bất biến (c) tăng lên cả về mặt tuyệt đối lẫn tương đối, trong khi tư bản khả biến (v) có thể tăng lên về mặt tuyệt đối, nhưng lại giảm xuống về mặt tương đối so với tư bản bất biến.
Alt text: Biểu đồ thể hiện xu hướng tăng của tư bản bất biến (c) và xu hướng giảm tương đối của tư bản khả biến (v) trong cấu tạo hữu cơ tư bản theo thời gian.
Tác Động Của Cấu Tạo Hữu Cơ Đến Thị Trường Lao Động
Sự giảm xuống tương đối của tư bản khả biến (v) có tác động lớn đến thị trường lao động. Khi các nhà tư bản đầu tư nhiều hơn vào máy móc và thiết bị (tư bản bất biến) và ít hơn vào thuê nhân công (tư bản khả biến), nhu cầu về lao động sẽ giảm tương đối. Điều này có thể dẫn đến tình trạng thất nghiệp gia tăng, do một bộ phận công nhân bị thay thế bởi máy móc.
Cấu Tạo Hữu Cơ và Năng Suất Lao Động
Mặc dù có thể gây ra thất nghiệp, sự tăng lên của cấu tạo hữu cơ cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tăng năng suất lao động. Khi các doanh nghiệp áp dụng công nghệ tiên tiến và máy móc hiện đại, họ có thể sản xuất ra nhiều sản phẩm hơn với ít lao động hơn, từ đó tăng năng suất và lợi nhuận.
Sự tăng lên của khối lượng tư liệu sản xuất, đặc biệt là máy móc và thiết bị, là điều kiện tiên quyết để tăng năng suất lao động. Đồng thời, việc sử dụng nhiều nguyên liệu hơn cũng là hệ quả tất yếu của việc tăng năng suất lao động.
Kết Luận
Tóm lại, cấu tạo hữu cơ của tư bản là một khái niệm quan trọng trong kinh tế chính trị Marx-Lenin, phản ánh mối quan hệ giữa cấu tạo kỹ thuật và cấu tạo giá trị của tư bản. Sự tăng lên của cấu tạo hữu cơ là một xu hướng tất yếu trong quá trình phát triển của chủ nghĩa tư bản, có tác động lớn đến năng suất lao động, thị trường lao động và sự phân phối của cải trong xã hội. Nó vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế, vừa là nguyên nhân gây ra những mâu thuẫn và bất ổn xã hội.
