Tháng ba trong thơ Hoàng Vân không chỉ là một khoảnh khắc giao mùa, mà còn là một bức tranh khắc họa chân thực về cuộc sống lam lũ, nghèo khó của người dân Việt Nam trong mùa giáp hạt. Nhưng ẩn sâu trong những khó khăn ấy, vẫn lấp lánh niềm tin và khát vọng vươn lên.
Tháng ba mùa giáp hạt
Đến rong rêu cũng gầy
Mẹ bưng rá vay gạo
Cha héo hắt đường cày
Những câu thơ mở đầu đã vẽ nên một khung cảnh tiêu điều, thiếu thốn đến xót lòng. Không chỉ con người, mà đến cả “rong rêu cũng gầy” cho thấy sự khắc nghiệt của thiên nhiên và cuộc sống. Hình ảnh mẹ “bưng rá vay gạo”, cha “héo hắt đường cày” là những nét vẽ chân thực, gợi lên sự vất vả, nhọc nhằn của những người nông dân nghèo.
Mùa giáp hạt, thời điểm giao mùa, khi vụ cũ đã hết mà vụ mới chưa đến, là nỗi ám ảnh của bao gia đình nông dân. Cái đói, cái nghèo bủa vây, khiến cuộc sống trở nên chật vật, khó khăn hơn bao giờ hết.
Áo nâu may dịp tết
Bây giờ mực tím dây
Bần dưới sống ăn đữo
Khoai mậm non cả ngày
Những dòng thơ tiếp theo lại khắc họa thêm những khó khăn trong cuộc sống thường nhật. Chiếc áo mới may dịp Tết nay đã bạc màu, lem luốc. Bữa ăn hàng ngày chỉ có “bần dưới sống” và “khoai mậm non”, những thứ tạm bợ để lấp đầy cơn đói.
Tuy nhiên, giữa những khó khăn ấy, vẫn có những hình ảnh gợi lên sự lạc quan, yêu đời:
Tháng ba mưa dầm đất
Rét Nàng Bân tím trời
Kéo cảnh vun lửa đốt
Trẻ và trâu cùng cười
Dù thời tiết khắc nghiệt với “mưa dầm đất” và “rét Nàng Bân tím trời”, người dân vẫn tìm thấy niềm vui trong lao động và cuộc sống. Hình ảnh “trẻ và trâu cùng cười” là một nét vẽ tươi sáng, thể hiện sự hồn nhiên, lạc quan của con người trước những khó khăn.
Tiếng cười của trẻ thơ và hình ảnh con trâu cần cù, gắn bó với nhà nông là những biểu tượng của sự sống, của niềm tin vào tương lai. Nó cho thấy dù cuộc sống có khó khăn đến đâu, con người vẫn luôn tìm thấy niềm vui và sức mạnh để vượt qua.
Tháng ba, tháng ba ơi!
Mùa xa… ngày thơ dại
Lúa lên xanh ngoài bãi
Sữa ướp đòng sinh đôi
Khổ thơ cuối cùng là một sự chuyển biến đầy hy vọng. “Tháng ba ơi!” là tiếng gọi của sự nhớ thương, của những kỷ niệm về một thời đã qua. Nhưng đồng thời, nó cũng là tiếng gọi của niềm tin vào một tương lai tươi sáng hơn.
Hình ảnh “lúa lên xanh ngoài bãi” và “sữa ướp đồng sinh đôi” là những tín hiệu của một vụ mùa bội thu. Nó cho thấy những khó khăn của mùa giáp hạt sắp qua, và một cuộc sống ấm no đang đến gần.
“Bài thơ tháng ba” của Hoàng Vân không chỉ là một bức tranh về cuộc sống nghèo khó trong mùa giáp hạt, mà còn là một bài ca về niềm tin, hy vọng và sức sống mãnh liệt của con người Việt Nam. Dù cuộc sống có khó khăn đến đâu, chúng ta vẫn luôn tìm thấy niềm vui, sức mạnh để vượt qua và hướng tới một tương lai tươi sáng hơn. Bài thơ là một lời nhắc nhở về những giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc, về tình yêu quê hương, đất nước và niềm tin vào một ngày mai tươi sáng. Nó khơi gợi trong lòng mỗi người niềm tự hào về quê hương, đất nước và ý thức trách nhiệm xây dựng một cuộc sống tốt đẹp hơn cho bản thân và cộng đồng.
